Kuyumculuk Sektoru Sorunlari ve Çozum Onerileri

Prof. Dr. Hilmi KIRLIOĞLU

Sakarya Üniversitesi, İİBF Öğretim Üyesi

Meral Erol FİDAN

SAÜ Kütüphane ve Dökümantasyon Dairesi

Kuyumculuk Sektörü Sorunları ve 

Çözüm Önerileri 

Kuyumculuk sektörünün önemli problemleri arasında mali mevzuatın yetersizliği, finansal yetersizlikler, kalifiye eleman yetersizliği, ayar problemleri, teknoloji yetersizliği, pazarlama ve tanıtım problemleri gelmektedir. Sektör hala küçük

atölyeler şeklinde varlığını devam ettirmeye çalışmakla birlikte, son yıllarda ihracata yönelmelerdeki artış neticesinde şirketleşme çalışmaları hız kazanmış olup,

sektörde kurumsallaşma eğilimleri de

yoğunlaşmıştır.

Sektörün kısa ve uzun vadeli finansman

ihtiyacının en uygun maliyetle karşılanabilmesi, girdi maliyetlerinden kaynaklanan

sorunların giderilmesi amacıyla İAB tarafından 1999 yılında başlanan çalışmalar

sonunda 23.03.2000 tarihinde Kıymetli Madenler Ödünç Piyasası faaliyete geçirilmiştir. Böylece kıymetli madenlere dayalı

ödünç işlemlerinin kurumsal bir yapı

altında yapılması sağlanmıştır. Bu piyasasında 2004 yılı sonu itibariyle toplam 100

kg işlem miktarıyla 5 işlem

gerçekleşmiştir.

1961 yılında yürürlüğe girmiş olan 213

Sayılı VUK’nun “İktisadi İşletmelere Dahil

Kıymetleri Değerleme” bölümünde özel bir

hüküm olmadığı için altın, herhangi bir

emtia gibi değerlendirilmektedir. Bu nedenle emtianın değerlemesine ilişkin 274.

maddenin “satın alınan veya imal edilen

emtia, maliyet bedeli ile değerlenir…”

hükmü gereği kuyumcuların stoğunda yıl

sonunda bulunan altın maliyet bedeli ile,

yani ilk alındığı günde geçerli olan fatura

fiyatı ile değerlenmek zorundaydı. Bu da

ülkemizdeki yüksek fiyat artışlarından

dolayı altının maliyet ve borsa fiyatı

arasında yüksek farklar oluşmasına neden

olmakta ve işletmelerin stoklarında birkaç

ay kalmış olan altının, satışı sırasında ma-

Yabancı sermayenin özellikle Avrupa Birliği tam üyeliğinin netleşeceği Aralık ayındaki AB zirvesinden sonra yatırım yapı-

lacak ülkeler listesine Türkiye’yi de eklemesi beklenmektedir (Akın, 2004b). 

Kuyumculuk sektörünün bankalarla 

olan ilişkileri çok kısıtlı, altın kredisi kullanımı çok düşük hatta yok denecek dü-

zeydeyken İAB’nın açtığı piyasalarla sektörde yarattığı rahatlama önemli oranda 

sektörde canlanma sağlamıştır. Ayrıca sektörde yurtdışı altın kredi oranlarının düşük

olduğu bilinmesine karşın, ülkemizdeki 

bankaların talep ettikleri altın kredisi faiz 

oranlarının yüksek bulunması, İAB’nın 

ödünç piyasasını faaliyete geçirmesi ile 

makul seviyelere inmesini sağlayarak 

sektörde önemli bir rahatlama sağlamıştır 

(İAB, 2004 : 6). 

Sektörün en önemli sorunlarından biri

de ucuz finansman kaynakları temin edilememesidir. Dünyada uygulanmakta olan 

altın kiralama sisteminin ülkemizde yerleşmesi gerekmektedir. Altın kiralama, 

yurtdışındaki altın kaynaklarının çok

ucuza sektöre kazandırılması ve altınların 

doğrudan ithal edilmesi halinde yüksek 

döviz faturalarından kurtulmak anlamını

taşımaktadır (Kaplan, 2003 : 37). 

Uzmanlar Türkiye’de altın bankacı-

lığının tam anlamıyla uygulanabilmesi için 

bir altın ihtisas bankasının kurulması gerektiğini vurgulamaktadırlar. Türkiye’de 

kurulması düşünülen altın ihtisas bankasının altın işini iyi bilen bir kadro tarafından kurulması gerekmektedir. Aynı zamanda altın konusunda ihtisas yapacak

olan bu bankanın yurtiçindeki finans kurumlarının yanı sıra, Londra ve İsviçre’de 

altın bankacılığı yapan bankaların da en az 

% 25’ine ortak olması gerektiği düşünülmektedir. Böylece, yerli ve yabancı güçlü 

ortaklarla yola çıkacak bir bankanın, 

uluslararası arenada kredi sorunu da

aşılmış olacaktır (Akın, 2005). 

Kuyumculuk sektörü tüm dünyada gelenekçi yapısından uzaklaşmaktadır. Günü-

müzde, yatırım amacıyla altın takı alınması

yerine döviz, hisse senetleri, banka 

hesapları ve benzeri yatırım araçları ile

değerlendirme yöntemleri kabul görmek

tedir. Ancak mücevherat, güzel görünümü

ve onu taşıyan insana kattığı değer için 

satın alınmaktadır. Bu ise diğer yatırım 

malları ile arasında yoğun bir rekabetin 

doğmasına neden olmakta, çağdaş Pazarlama tekniklerinin kuyumculuk sektö-

ründe uygulanmasını kaçınılmaz kılmaktadır (Kaplan, 2003:37). 

Altın mücevher perakendeciliğinde yeni 

deneyimlerle alışveriş düzeni oluşturulacaktır. Hayat tarzını esas alan, geçici 

modaya ve lüks tüketime öncülük eden 

perakendeciler daha davetkar ortamlar,

daha eğitimli satış elemanları ve daha etkileyici satış teknikleri ve müşteri hizmetleri sunabilmektedir. Bu konudaki ba-

şarının ise, daha şeffaf fiyatlandırma ile 

mümkün olabileceği düşünülmektedir. Altın modasının tanıtılması için kataloglar 

hazırlanması, bunların tüketiciye kolayca 

ulaştırılacak ortamlara; örneğin kuaför 

salonlarında sunulması hatta altın modasının, para atarak makineden ürün alınan

türde yeni nesile tanıtılmasının faydalı

olacağı düşünülmektedir (“Altın Sektörü

İçin Tahminler”, 2003). 

Dünya altın üretiminin yüzde 80'inden 

fazlası mücevher yapımında kullanılmaktadır. Bu açıdan, altın ticaretini canlandırmak için mücevher ve diğer alanlarda

talebi arttırmak gerekmektedir. Kuyumculuk ve mücevherat satışındaki klasik yöntemler revize edilerek, yeni stratejiler ve 

tekniklerle mücevherat talebinin arttırılması gerekmektedir. 

Kuyumculuk sektörü için de İşlenmiş

Altın ve Gümüş Ürünlerinin Geliştirilmesi 

İçin Odalararası Koordinasyon Merkezi

(ASSICOR) markaların, tasarımların yasal

işlemler yolu ile, taklidinin engellenebilmesi için çalışmalara başlamıştır. Sektörün 

daha ileriye gidebilmesi için üniversitelerle

sanayinin işbirliğine gitmesi, takı tasarımı

konusunda uzmanlar yetiştirmesi, yeni 

üretim teknikleri geliştirerek daha önce 

görülmemiş tasarımlar ortaya çıkarması

gerekmektedir (Karayiğit, 2004b: 19). 

Ülkemiz kuyumculuk sektörü ihracatta 

hızlı bir yükseliş trendine girmiştir. Bu

yükselişi devam ettirebilmesi için ise ihracatına önem vermesi gerekmektedir. İhracatta ise önemli noktalardan biri markalaş-

maktır. Çünkü ancak markalaşmış ürünlerle uluslararası pazarlarda rekabet edebilmek mümkündür. Marka yaratabilmek 

için ise özgün tasarımlar yapabilmek gerekmektedir. Kuyumculuk sektörümüz 

uzun yıllar tasarım konusunda yetersiz

kaldıklarından ve taklit ürünlerle uluslararası pazarlara girdiklerinden dolayı

olması gereken yere gelememiştir.

İstanbul Kuyumcular Odası (İKO), sektör mensubu kişi ve firmaların ürettikleri 

modelleri korumak için Türk Patent Enstitüsü Bünyesinde gerçekleştirdikleri endüstriyel tasarım tescil başvurularını, İKO 

Patent adı altında internet üzerinden sektörün kullanımına sunmuştur. İKO Patent 

kuyumculuk ürünleri, değerli taşlar, saat

kuyumcu malzeme ve makineleri vitrin 

dekorasyonu v.b sektörü ilgilendiren tüm 

alanları kapsamaktadır.

Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) de 

uluslararası pazarlara daha rekabetçi

ürünlerle girebilmek amacıyla Türkiye Tasarım Konseyi’ni oluşturmuştur. Konsey’in

amacı, tasarım konusunda devlet politikası

oluşturabilmek, tasarım alanındaki faaliyetleri teşvik edebilmek, her kesimden 

sanayici ve ihracatçının tasarımdan yararlanmasını sağlamak, tasarım faaliyetlerini 

ve tasarımcı kalitesini arttırmak için 

girişimlerde bulunmaktır (“Markalaşmada

Yol Gösterecek Tim Tasarım Konseyi

Oluşturuldu”: 2005). 

Kuyumculuk sektörümüzün son yıllarda 

yakaladığı başarının devam edebilmesini 

sağlamak için sektörün güncel gelişmeleri

takip etmesi, dış pazarlarda Türk kuyumculuğunun daha iyi tanıtılması ve markalaşması gerekmektedir. Fuarlar bu üç 

amacın tek çatı altında gerçekleşmesini

sağlayan en önemli araçtır (Karayiğit, 

2004a :2).

18-22 Eylül 2004 tarihinde TÜYAP tarafından düzenlenen ikinci fuar da başarıyla gerçekleştirilmiş olmakla birlikte, 

İtalya Vicenza fuarının henüz bitmiş olması ve Honkong fuarının da Gold

İstanbul fuarı ile çalışması yüzünden bu 

fuara beklenenden az ziyaretçi katılmıştır. 

Sek-törün gelişimi ve tanıtımı için, bu gibi önemli fuarlarımızın zamanlarının iyi tespit

edilmesi gerekmektedir (a.g.e.:4). 

Ülkemizde kuyumculuk sektörü yapısı

itibariyle küçük ve orta ölçekli işletmelerden oluşmaktadır ve çoğunlukla iç 

piyasaya hitap etmektedirler. Bu işletmelerin yapıları itibariyle dış pazarda tek 

başlarına varlık göstermeleri çok zordur. 

Genelde düşük kapasiteyle çalışmakta olan

bu işletmelerin talebin düştüğü kış aylarında, özellikle turistik yörede faaliyet gösterenler kapanmak zorunda kalabilmektedirler. Dış pazara açılmak isteyen firmaların, ihracata yönelik olarak birleşip organize edileceği bir kuruluşa ihtiyaç vardır. 

Kuyumculuk sektörü için, uzunca bir

süredir kurulması gerekli olan İstanbul 

Değerli Maden ve Mücevherat İhracat-çıları

Birliği (İMMİB), 2003 yılı Temmuz ayında,

Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın bağlı kuruluşu 

olarak faaliyete geçmiştir. 600 üyesi 

bulunan birlik, üyelerinin menfaat-lerini

korumak ve değerli maden ve mücevherat 

ihracatımızı arttırarak sektö-rün yeni 

pazarlara ulaşmasını sağlamak amacıyla 

ihracatçılarımıza yardımcı olmayı

hedeflemişlerdir. 

Son yıllarda takılarda moda olgusunun 

ön plana çıkması sonucunda, sektörde 

tasarım daha önemli bir unsur olmaya

başlamıştır. İnsanlar daha önce altın değeri

yüksek, pahalı takılara yönelirlerken, 

günümüzde altın değeri düşük, günün her

saatinde rahat olarak kullanılabilecek, 

estetik, modaya uyumlu, özgün tasarımlı

takılara yönelmeye başlamışlardır. 

Kuyumculuk sektöründe tasarımı sadece sanatsal anlamda madenin üzerine 

estetik birtakım kompozisyonlar yaratmak 

düşünülmemelidir. Ülkemizde kendi kültü-

rümüzü yansıtan tasarımlar ortaya çıkarabilmek için yeterli bir eğitimden geçmiş

elemanlara ihtiyaç vardır. Sektörde Türkiye’ye özgü geleneksel tekniklere yönelik 

çalışmalar yeni yeni gündeme gelmektedir. 

Örneğin; Atasay Kuyumculuk, Nisan 

2004’te “Atasay Yaşayan Anadolu Takıları

Koleksiyonu’’ kapsamında, 2 yıl süren çalışmanın sonucunda Erzurum’dan Eski-şehir’e, Gaziantep’ten Trabzon’a, Beypazarı’ndan Mardin’e kadar 12 farklı bölgedeki eski ustaya ulaşarak, unutulmak 

üzere olan geleneksel takı üretim tekniklerini araştırdı. Atasay’ın profesyonel tasarım ekibi, bu eski teknikleri yeniden 

yorumlayarak günümüz modern kadınının 

beğenisine hitap eden özel bir koleksiyon

ortaya çıkarmıştır. 

Kendi ülkelerine dönerken yanlarında

gezdikleri ülkeyi hatırlatacak birtakım objeler almak isteyen turistlere yönelik hediyelik eşyalar önemli bir gelir kaynağı olmaktadır. Ülkemizde ise altın sektörü-

müzde bu gibi hediyelik altın eşyalara 

yönelik çalışmalar çok azdır. Pakistan, 

Hindistan gibi ülkelerde kendi ülkelerinin 

kültürünü yansıtan altın hediyelik eşya 

pazarı önemli bir yer tutmaktadır. Sektö-

rümüzde bu alanda çalışmalar yapabilecek 

eğitimli çalışanlara ihtiyaç vardır. 

Satabilmek için maliyetlerin düşük

olması gereklidir. Kuyumculuk sektöründe

en önemli maliyet unsurları işçilik ücretleri

ve devlete ödenen vergi, sigorta primi gibi

unsurlardır. İşçilik ücretleri konusunda 

devletin vergi vb. yüklerini sektör üzerinde 

azaltması gerekmektedir. Bu sektörde

yatırım yapacakların teşvik edilmesi 

gerekmektedir.

Prof. Dr. Hilmi KIRLIOĞLU Sakarya Üniversitesi, İİBF Öğretim Üyesi Meral Erol FİDAN SAÜ Kütüphane ve Dökümantasyon Dairesi ...