Türkiye'de Kıymetli ve Yarıkıymetli Taşlara Örnekler
LÜLE TAŞI
Lületaşı (sepiolit) beyaz renkli, masif ve kimyasal formülü
Mg4Si6015(0H)26H20 olan bir kil mineralidir. Dünyanın en kaliteli Lüle taşı ülkemizde
bulunmaktadır. Hafif ve parlak yüzeyli bir taştır. Küçük süs eşyaları, takı ve pipo
yapımında kullanılır.
Lületaşı Eskişehir yöresine özgü bir taştır ayrıca Konya ili Yunak ilçesi
civarında da bazı yataklanmalar bilinmektedir. 56 milyon ton rezervimiz vardır.
OLTU TAŞI
Kara Kehribar ismi de verilen oltutaşı, siyah renkli, parlak, yoğun ve homojen
bir linyit çeşididir. Oltutaşı Erzurum ili Oltu ilçesinin yaklaşık 12 km KD'sunda
Akdağ'ın KD'ya doğru uzantısını oluşturan Dutludağ çevresinde bulunur. Bölgede 600
civarında Oltu taşı çıkarılan ocak vardır. Küçük süs eşyaları ve tespih yapımında
kullanılır.
AMETİST (AMETHYST)
Ametist kelimesi Yunanca "amethystos" denen "sarhoş değil" kelimesinden
gelir.
Budistler taşın meditasyona yardımcı olduğunu düşünürler ve Tibet'de tespihle
yapılan dualarda Ametist taşı kullanılır.
Asil mor rengiyle yıllarca kral ve kraliçelerin favori taşlarından biri olan ametist,
fiyat olarak çok pahalı bir taş değildir. Renginin zenginliği ve taşın dayanıklılığı
sayesinde en popüler taşlar arasındadır. Rengi ile karakteristik olan ametist açık
eflatun tonlarından koyu mor renge kadar değişen renklerde bulunabilir ve rengin
koyuluğuna bağlı olarak değeri artar. Balıkesir- Dursunbey-Güğü köyü civarında,
Çanakkale - Lapseki, Yozgat-Divanlı, Ordu - Gülköy, Giresun - Şebinkarahisar'da
ametist kristalleri bulunmaktadır.
Zümrüt
Zümrüt aşk ve yeni doğumu sembolize eder. Zekayı ve kalbi açık tuttuğu
söylenir. Eski Mısır'da firavunlar boyunlarında zümrütle gömülürlerdi, taşın sonsuz
gençliği sembolize ettiğine inanılırdı. Zümrüt Cleopatra'nın en favori yarı değerli
taşıydı.
En değerli zümrüt taşları parlak, baharda yağmurdan sonraki çimlerin
rengindeki yeşildir. Zümrütün iç kısmının lekesiz olması çok çok nadir ve bulunması
çok zor olduğundan dolayı, bazı lekeler taşın değerinde azalma yaratmaz.
Zümrüt, yakut, pembe ve kırmızı turmalin doğada lekeli bulunur ve lekesiz bu
taşları bulmak çok zordur, sadece görece olarak daha az lekeli olanlar daha
değerlidir.
İstanbul Topkapı Müzesi Hazine
Dairesinde sergilenen olağanüstü güzellikteki
zümrüt kristallerinin çekiciliğinin yanı sıra,
Anadolu'da zümrüt bulunduğu ve hatta
Topkapı müzesindeki zümrütlerin Eskişehir
Sivrihisar yöresinden geldiği söylentileri
kaynaklarda belirtilmektedir.
Diaspor
Türkiye'den başka dünyanın hiçbir yerinde bulunmayan iri şeffaf kristal
diasporların AIO(OH) süstaşları arasında önemli bir yeri vardır. Menderes masifinin
örtü birimlerini oluşturan Menteşe formasyonu içinde yer alan ve Bafa Gölü'nün
güneyinde bulunan Küçükçamlıktepe ocağı metaboksit yatakları süstaşı kalitesinde
diaspor kristalleri içermektedir.
Pembe Turmalin
Turmalin, karmaşık kimyasal formüllü, bor içeren aluminyumlu bir silikat
mineral grubunun adıdır. Yozgat ilinin 35 km doğusunda, Orta Anadolu Kristalin
Kompleksinin doğusundaki eşleniği olan Akdağ masifinin batı kenarında, pegmatitik
birimler içinde pembe turmalin mineralleri bulunmaktadır. Yozgat Sarıkaya ilçesi
Kargalık köyü GD'sunda, 30 m. boyu ve 15 m. eni olan KD-GB yönlü bir yarmada,
pegmatit damarlarının lökogranitler içerisinde yer aldığı ve bu kayaçlarında
mermerler içine sokulum yaptığı izlenmektedir.
Akuvamarin
İsmini deniz suyundan almıştır ve soluk maviden orta koyuluktaki maviye
kadar giden bir renk yelpazesi vardır. Daha koyu renkleri daha değerlidir. Açık renk
ve berrak bir taş olduğundan, taşın içerisindeki lekeler rahat görünür. Bu yüzden içi
temiz taşlar daha makbuldür.
Efsanelere göre, akuamarinin deniz kızlarının hazinesi olduğu ve denizcileri
denizde koruduğu söylenir. Mavimsi yeşil renkli bir beril türü olan akuvamarin
kristalleri Manisa ili Gördes ilçesi civarında bulunmaktadır.
Mor/Leylak Jadeit
Mor/leylak renkli jadeitli kayaçlar bir piroksen
türüdür.
Bursa ilinin 60 km güneyinde Harmancık
ilçesine bağlı Bektaşlar köyü civarında gözlenmiştir.
Opal
Silika grubu minerallerden olan opal
(Si02.nH20) kristobalitin kriptokristalin bir formu olup
diğer silika minerallerinden farklı olarak %4-20
oranında su içerir.
Türkiye'de birçok yerde opal mostraları
gözlenmiştir. Eskişehir-Sivrihisar, Çankırı-
Şabanözü, Kütahya-Dereyalak ve Turgutlu, Kütahya
Merkez Yoncalı kaplıcaları civarı, Balıkesir ve
Çanakkale illerine bağlı Bayramiç-Yeniköyde,
Ayvalık-Mezarlıkaltı mevkiinde, Dikili-Yenikansız
köyünde, İvrindi- Habibler ve Küçükşapçı köylerinde, Malatya- Arguvan ilçesi gibi
Türkiye'nin birçok yerinde opal mineralleşmesi vardır. Ancak süstaşı özelliğine sahip 24
değillerdir. Sadece dünya literatürüne geçmiş Kütahya ateş opali süstaşı
kalitesindedir.
Kuvars
Aydın-Çine ilçesi, Aydın-Denizli karayolu üzerindeki Karacasu ilçesi, AydınKoçarlı, Ağrı-Taşlıçay, Yozgat-Yerköy, Trabzon-Çaykara-Ögene, Trabzon- MaçkaKuşdil, Gümüşhane-Karadağ, Kırklareli- Demirköy, Hakkari-Uludere, ÇanakkaleYenice, Konya-Tepeköy yörelerinde kristal kuvarslara rastlanmaktadır.
Dumanlı Kuvars
Dumanlı kuvars isminden de anlaşılacağı gibi açık kahverengiden siyaha
kadar değişebilen tonlarda dumanlı renk içeren bir kuvars çeşididir. Aydın- ÇineKoçarlı yöresinde gözlenmektedir.
Kalsedon
Kalsedon, düşük sıcaklıklarda kayaçların boşluk ve çatlaklarında, silisli
çözeltilerin çökelmesi ile oluşur. Eskişehir-Sarıcakaya ve Seyitgazi, AnkaraBeypazarı ve Çubuk, Çankırı-Orta, Bolu-Kıbrıscık, Balıkesir-Dursunbey, Bandırma ve
Gönen, Çanakkale-Biga, Tokat-Zile, Sivas-Kangal, Konya- Çayırbağ ve Altınekin,
Ordu-Fatsa ve Ünye, Giresun-Bulancak, Rize-İkizdere, Bursa-Orhaneli gibi birçok
yöremizde değişik renklerde kalsedonlar bulunmaktadır. Ancak bunlar arasında mavi
kalsedonun özel bir değeri vardır.
Mavi Kalsedon
Mavi kalsedonlar kahverengi-kirli sarı renkli bir dış kabuklu çevrelenmiş,
çapları 5-20 cm. arasında değişebilen yumrular halindedir. Eskişehir- Sarıcakaya
bölgesinde görülmektedir
Agat
Agat bantlarının renkleri beyazdan gri ve siyaha kadar değişebilir. Ayrıca
kırmızı gölgelenmeler kahverengi ve daha ender
olarakda mavi yeşil veya lavanta renkleri gösterebilir.
Ankara-Çubuk Susuz, Ankara-Çamlıdere Burçalar,
Ankara- Kızılcahamam Alpagut, Afyon-Karakaya,
Bilecik- Bozuyük Karaçayır, Bilecik-Merkez Abbascı
ve Aşağıköy, Bursa-Orhaneli Büyükorhan,
Çanakkale- Bayramiç, Eskişehir-İnönü Dereyalak,
Ordu-Fatsa, İstanbul-Şile, Gümüşhane-Şiran Norşun,
Rize-İkizdere, Giresun-Görele, Trabzon-Afşin
Yanbolu yörelerinde agat bulunmaktadır
Jasper
Jasper içerdiği hematit nedeniyle kırmızı renklidir.
Fakat diğer demir oksit mineralleri nedeniyle sarı veya
kahverengi de olabilir.
Ankara-Beypazarı Kösköy, İstanbul-Çatalca ve Silivri,
Balıkesir- Gönen Şaroluk yörelerinde örnekler bulunmuştur.
Krizopras
İnce taneli kuvarsın yeşil renkteki çeşidine verilen isimdir. Rengi parlak elma
yeşilinden soluk yeşilimsi sarıya kadar değişebilir. Çanakkale-Biga Dikmen köyü
civarında, Tokat-Artova Doğanca ve Ulusu ile Tokat-Zile Çekerek yörelerinde
gözlenmiştir
Kemererit
Mor menekşe renkli bir krom mikası olan kemererit
kristalleri Erzincan-Erzurum-Bayburt üçgeni arasındaki
Kop dağının, Büyük Ezan krom ocağına bağlı Doğu Ezan
ve Pembe Gül ocaklarında bulunmaktadır.
Granat
Kübik sistemde kristalleşen oldukça sert, benzer kimyasal bileşimlere sahip
aluminyum silikatlara verilen genel bir grup adıdır. Şeffaf, güzel renklere sahip,
işlenebilecek irilikteki granat kristalleri süstaşı olarak değerlendirilir.
Muğla-Yatağan Kaplancık, Aydın-Menderes
Görece, Sivas-Divriği Dumluca, Ankara-Bala
Kesikköprü, Malatya- Pötürge Ersele, MalatyaSürgü, Bitlis-Mutki, Bursa- Uludağ, ÇanakklaeKazdağı, Eskişehir-Mihallıççık Kavak, Elazığ-
Guleman Heberte, Muğla-Fethiye Kuskavak
Nefrit
Demir içeren bir kalsiyum magnezyum silikat
olan nefrit aktinolit-tremolit serisine bağlı bir amfibol
cinsidir.
Nefritler genelde yeşil rengin tonlarında çatlaklı
bir yapı sunarlar. Nefrit mineraline Manisa'ya bağlı
Gördes-Borlu ilçeleri arasında rastlanır.
Rodonit ve Rodokrozit
Pembe renkli bir mangan silikat olan rodonit ile pembe renkli bir mangan
karbonat olan rodokrozit İzmir'de gözlenmiştir.
Yeşil Obsidyen
Volkanik lavların hızlı soğuması neticesinde
oluşan obsidiyenler Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Ege
Bölgesinde oldukça yaygın olarak bulunurlar. Genellikle
siyah ve kahverengi olan bu tür obsidiyenlerin süstaşı
olarak bir değeri yoktur. Ancak yeşil renkli obsidiyenler
dünyada oldukça nadir olarak bulunur. Türkiye'de koyu
yeşil renkli obsidiyenler, Doğu Anadolu'da Nemrut krateri
içerisinde andezitik ve perlitik volkanik ürünler arasında
bir miktar bulunabilmektedir.
Doç. Dr. Sabri KARADOĞAN
_pirlanta_sarrafi.jpg)
_pirlanta_sarrafi.jpg)
