Ulkemizdeki sus tasi rezervleri

Ülkemizdeki  süs  taşı  rezervlerine    yönelik  bir  talep  olmadığından  ve  mevcut  taş  yataklarımız
oldukça küçük ölçekli olduğundan , elimizde rezervlere ait bilgiler mevcut değildir. Son yıllarda,
sadece Eskişehir Mayıslar’da mavi kalsedon , Erzurum Oltu’da da Oltu taşına  yönelik olarak,
aralıklarla küçük çaplı üretimler yapılmaktadır.

Türkiye’nin  bilinen yarı kıymetli taşları şunlardır:

Şeffaf Kristal Diaspor (Muğla-Milas) 
Ateş Opali (Kütahya-Simav) 
Akuvamarin (Manisa-Gördes) 
Lüle Taşı (Eskişehir) 
Oltu Taşı (Erzurum-Oltu) 
Kemmererit (Erzincan-Kop) 
Pembe Turmalin (Yozgat-Sarıkaya) 
Mavi Kalsedon (Eskişehir-Mayıslar) 
Çizgili Agat (Ankara-Çubuk) 
Mor Jadeit (Bursa-Harmancık) 
Ametist (Balıkesir-Dursunbey,Ordu-Fatsa,Yozgat-Şefaatli) 
Yeşil Obsidiyen (Bitlis-Nemrut) 
Şeffaf Kristal Kuvars ve Dumanlı Kuvars (Aydın-Çine,Koçarlı,Karacasu) 
Siyah Mercan (İzmir kıyıları) 
Kehribar ((Doğu ve İç Anadoluda çeşitli yerlerde) 
Rodonit-Rodokrozit (Izmir) 

Tüm  bunların  dışında  ;yeşil,mavi,beyaz  renkli  yada  dentritli  Opallere  ;  çeşitli  renk  ve
desenlerdeki  Kalsedon  ,  Agat  ve  Jasperlere;  Kuvars  ve  Granat  türü  kristallere  ;  Silisleşmiş
ağaçlara Türkiye’nin bir çok yerinde rastlanmaktadır.    

Ülkemizdeki  süs  taşı  rezervlerine    yönelik  bir  talep  olmadığından  ve  mevcut  taş  yataklarımız oldukça küçük ölçekli olduğundan...

Pirlanta Tuketim Alanlari

 Pırlanta Tüketim Alanları 

Kıymetli  taşlar  herşeyden  önce  süs  malzemesi  olarak,küçük  heykelciklerin  yapımında,diğer
sanatsal yapıtlarda ve sergilenmek amacıyla koleksiyonculukta kullanılır.

Kıymetli taşların en değerlisi ve serti olan kristal elmas, mücevher olarak kullanımının yanısıra
endüstriyel olarak da her türlü malzemeyi kesme,delme ve aşındırmada kullanılmaktadır.Elmas
düşük kalitede ve hatta toz halinde bile olsa endüstride kullanılabilir.
Korund (Alüminyum oksit) grubuna ait yakut,safir ile granat grubu minerallerin, iyi kristallileri
mücevhercilikte ve diğerleri de metal kesmede,parlatma işlerinde ve aşındırmada kullanılır.
Beril  grubuna  giren  yakut  ,akuvamarin  heliodor  gibi  kıymetli  taşlar,  mücevherciliğin  yanısıra
hassas terazilerin yapımında da kullanılır.

Benzer  şekilde  yeşil  turmalin  de,  turmalin  kaması  yapımında  ve  polarizasyon  aletlerinin
yapımında kullanılır.

Kristal  kuvarsın  renklileri  süs  taşı  olarak  bazı  çeşitleri  de  telsiz  ve  radyolarda  kullanılır.Sert
oluşu  ve  asitlerden  etkilenmemesi  nedeniyle  bazı  tür  agatlar  laboratuarlar  için  havan
imalatında,ayrıca terazi ve bıçak ağızlarında,tekstil silindirlerinde ve spatül olarak kullanılırlar.

Kıymetli  taşların  iyi  pazar  bulması  ve  ekonomisi,  insanlar  tarafından  taklitlerinin,  yani
sentetiklerinin  ve  imitasyonlarının  yapılmasına  neden  olmuştur.Sentetikler  gerek  kimyasal
gerekse  fiziksel  anlamda  ,  taklit  edildikleri  taşın  tam  bir  kopyesidir.  İmitasyonlar  ise  sadece
görünüş  olarak  taklit  edildikleri  taşa    benzerler.İmitasyonlar  için  genellikle  cam  ve  plastik
kullanılır.

1900'lü  yıllardan  itibaren  doğal  kıymetli  taşlara  benziyen  sentetik  maddelerin  yapımı
gerçekleştirilmiştir.İmal edilen ilk sentetik taş safirdir.1902 de General Electric Firması süs taşı
olarak  kullanılan  elmaslar  kadar  temiz,fakat  küçük  boyda  elmas  yapımını
gerçekleştirmiştir .Sonradan çeşitli eritme teknikleri kullanılarak zümrüt , yakut ve aleksandrit
gibi taşların sentetikleri üretilmiştir.

Günümüzde hemen her çeşit taşın sentetiği üretilmektedir.

Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı    Madencilik ÖİK Raporu Endüstriyel Hammaddeler Alt Komisyonu Genel Endüstri Mineralleri III 

(Nadir Toprak Elementleri-Kıymetli ve Yarı Kıymetli Taşlar) Çalışma Grubu Raporu 

 Pırlanta Tüketim Alanları  Kıymetli  taşlar  herşeyden  önce  süs  malzemesi  olarak,küçük  heykelciklerin  yapımında,diğer sanatsal ya...

Turkiye'de Kiymetli ve Yarikiymetli Taslara Ornekler

Türkiye'de Kıymetli ve Yarıkıymetli Taşlara Örnekler

LÜLE TAŞI 
Lületaşı (sepiolit) beyaz renkli, masif ve kimyasal formülü
Mg4Si6015(0H)26H20 olan bir kil mineralidir. Dünyanın en kaliteli Lüle taşı ülkemizde
bulunmaktadır. Hafif ve parlak yüzeyli bir taştır. Küçük süs eşyaları, takı ve pipo
yapımında kullanılır.
Lületaşı Eskişehir yöresine özgü bir taştır ayrıca Konya ili Yunak ilçesi
civarında da bazı yataklanmalar bilinmektedir. 56 milyon ton rezervimiz vardır.

OLTU TAŞI 
Kara Kehribar ismi de verilen oltutaşı, siyah renkli, parlak, yoğun ve homojen
bir linyit çeşididir. Oltutaşı Erzurum ili Oltu ilçesinin yaklaşık 12 km KD'sunda
Akdağ'ın KD'ya doğru uzantısını oluşturan Dutludağ çevresinde bulunur. Bölgede 600
civarında Oltu taşı çıkarılan ocak vardır. Küçük süs eşyaları ve tespih yapımında
kullanılır.

AMETİST (AMETHYST) 
Ametist kelimesi Yunanca "amethystos" denen "sarhoş değil" kelimesinden
gelir.
Budistler taşın meditasyona yardımcı olduğunu düşünürler ve Tibet'de tespihle
yapılan dualarda Ametist taşı kullanılır.
Asil mor rengiyle yıllarca kral ve kraliçelerin favori taşlarından biri olan ametist,
fiyat olarak çok pahalı bir taş değildir. Renginin zenginliği ve taşın dayanıklılığı
sayesinde en popüler taşlar arasındadır. Rengi ile karakteristik olan ametist açık
eflatun tonlarından koyu mor renge kadar değişen renklerde bulunabilir ve rengin
koyuluğuna bağlı olarak değeri artar. Balıkesir- Dursunbey-Güğü köyü civarında,
Çanakkale - Lapseki, Yozgat-Divanlı, Ordu - Gülköy, Giresun - Şebinkarahisar'da
ametist kristalleri bulunmaktadır.
Zümrüt
Zümrüt aşk ve yeni doğumu sembolize eder. Zekayı ve kalbi açık tuttuğu
söylenir. Eski Mısır'da firavunlar boyunlarında zümrütle gömülürlerdi, taşın sonsuz
gençliği sembolize ettiğine inanılırdı. Zümrüt Cleopatra'nın en favori yarı değerli
taşıydı.
En değerli zümrüt taşları parlak, baharda yağmurdan sonraki çimlerin
rengindeki yeşildir. Zümrütün iç kısmının lekesiz olması çok çok nadir ve bulunması
çok zor olduğundan dolayı, bazı lekeler taşın değerinde azalma yaratmaz.
Zümrüt, yakut, pembe ve kırmızı turmalin doğada lekeli bulunur ve lekesiz bu
taşları bulmak çok zordur, sadece görece olarak daha az lekeli olanlar daha
değerlidir.
İstanbul Topkapı Müzesi Hazine
Dairesinde sergilenen olağanüstü güzellikteki
zümrüt kristallerinin çekiciliğinin yanı sıra,
Anadolu'da zümrüt bulunduğu ve hatta
Topkapı müzesindeki zümrütlerin Eskişehir
Sivrihisar yöresinden geldiği söylentileri
kaynaklarda belirtilmektedir.

Diaspor
Türkiye'den başka dünyanın hiçbir yerinde bulunmayan iri şeffaf kristal
diasporların AIO(OH) süstaşları arasında önemli bir yeri vardır. Menderes masifinin
örtü birimlerini oluşturan Menteşe formasyonu içinde yer alan ve Bafa Gölü'nün
güneyinde bulunan Küçükçamlıktepe ocağı metaboksit yatakları süstaşı kalitesinde
diaspor kristalleri içermektedir.

Pembe Turmalin
Turmalin, karmaşık kimyasal formüllü, bor içeren aluminyumlu bir silikat
mineral grubunun adıdır. Yozgat ilinin 35 km doğusunda, Orta Anadolu Kristalin
Kompleksinin doğusundaki eşleniği olan Akdağ masifinin batı kenarında, pegmatitik
birimler içinde pembe turmalin mineralleri bulunmaktadır. Yozgat Sarıkaya ilçesi
Kargalık köyü GD'sunda, 30 m. boyu ve 15 m. eni olan KD-GB yönlü bir yarmada,
pegmatit damarlarının lökogranitler içerisinde yer aldığı ve bu kayaçlarında
mermerler içine sokulum yaptığı izlenmektedir.

Akuvamarin
İsmini deniz suyundan almıştır ve soluk maviden orta koyuluktaki maviye
kadar giden bir renk yelpazesi vardır. Daha koyu renkleri daha değerlidir. Açık renk
ve berrak bir taş olduğundan, taşın içerisindeki lekeler rahat görünür. Bu yüzden içi
temiz taşlar daha makbuldür.
Efsanelere göre, akuamarinin deniz kızlarının hazinesi olduğu ve denizcileri
denizde koruduğu söylenir. Mavimsi yeşil renkli bir beril türü olan akuvamarin
kristalleri Manisa ili Gördes ilçesi civarında bulunmaktadır.

Mor/Leylak Jadeit
Mor/leylak renkli jadeitli kayaçlar bir piroksen
türüdür.
Bursa ilinin 60 km güneyinde Harmancık
ilçesine bağlı Bektaşlar köyü civarında gözlenmiştir.
Opal
Silika grubu minerallerden olan opal
(Si02.nH20) kristobalitin kriptokristalin bir formu olup
diğer silika minerallerinden farklı olarak %4-20
oranında su içerir.
Türkiye'de birçok yerde opal mostraları
gözlenmiştir. Eskişehir-Sivrihisar, Çankırı-
Şabanözü, Kütahya-Dereyalak ve Turgutlu, Kütahya
Merkez Yoncalı kaplıcaları civarı, Balıkesir ve
Çanakkale illerine bağlı Bayramiç-Yeniköyde,
Ayvalık-Mezarlıkaltı mevkiinde, Dikili-Yenikansız
köyünde, İvrindi- Habibler ve Küçükşapçı köylerinde, Malatya- Arguvan ilçesi gibi
Türkiye'nin birçok yerinde opal mineralleşmesi vardır. Ancak süstaşı özelliğine sahip 24
değillerdir. Sadece dünya literatürüne geçmiş Kütahya ateş opali süstaşı
kalitesindedir.

Kuvars
Aydın-Çine ilçesi, Aydın-Denizli karayolu üzerindeki Karacasu ilçesi, AydınKoçarlı, Ağrı-Taşlıçay, Yozgat-Yerköy, Trabzon-Çaykara-Ögene, Trabzon- MaçkaKuşdil, Gümüşhane-Karadağ, Kırklareli- Demirköy, Hakkari-Uludere, ÇanakkaleYenice, Konya-Tepeköy yörelerinde kristal kuvarslara rastlanmaktadır.
Dumanlı Kuvars
Dumanlı kuvars isminden de anlaşılacağı gibi açık kahverengiden siyaha
kadar değişebilen tonlarda dumanlı renk içeren bir kuvars çeşididir. Aydın- ÇineKoçarlı yöresinde gözlenmektedir.

Kalsedon
Kalsedon, düşük sıcaklıklarda kayaçların boşluk ve çatlaklarında, silisli
çözeltilerin çökelmesi ile oluşur. Eskişehir-Sarıcakaya ve Seyitgazi, AnkaraBeypazarı ve Çubuk, Çankırı-Orta, Bolu-Kıbrıscık, Balıkesir-Dursunbey, Bandırma ve
Gönen, Çanakkale-Biga, Tokat-Zile, Sivas-Kangal, Konya- Çayırbağ ve Altınekin,
Ordu-Fatsa ve Ünye, Giresun-Bulancak, Rize-İkizdere, Bursa-Orhaneli gibi birçok
yöremizde değişik renklerde kalsedonlar bulunmaktadır. Ancak bunlar arasında mavi
kalsedonun özel bir değeri vardır.

Mavi Kalsedon
Mavi kalsedonlar kahverengi-kirli sarı renkli bir dış kabuklu çevrelenmiş,
çapları 5-20 cm. arasında değişebilen yumrular halindedir. Eskişehir- Sarıcakaya
bölgesinde görülmektedir

Agat
Agat bantlarının renkleri beyazdan gri ve siyaha kadar değişebilir. Ayrıca
kırmızı gölgelenmeler kahverengi ve daha ender
olarakda mavi yeşil veya lavanta renkleri gösterebilir.
Ankara-Çubuk Susuz, Ankara-Çamlıdere Burçalar,
Ankara- Kızılcahamam Alpagut, Afyon-Karakaya,
Bilecik- Bozuyük Karaçayır, Bilecik-Merkez Abbascı
ve Aşağıköy, Bursa-Orhaneli Büyükorhan,
Çanakkale- Bayramiç, Eskişehir-İnönü Dereyalak,
Ordu-Fatsa, İstanbul-Şile, Gümüşhane-Şiran Norşun,
Rize-İkizdere, Giresun-Görele, Trabzon-Afşin
Yanbolu yörelerinde agat bulunmaktadır

Jasper
Jasper içerdiği hematit nedeniyle kırmızı renklidir.
Fakat diğer demir oksit mineralleri nedeniyle sarı veya
kahverengi de olabilir.
Ankara-Beypazarı Kösköy, İstanbul-Çatalca ve Silivri,
Balıkesir- Gönen Şaroluk yörelerinde örnekler bulunmuştur.

Krizopras
İnce taneli kuvarsın yeşil renkteki çeşidine verilen isimdir. Rengi parlak elma
yeşilinden soluk yeşilimsi sarıya kadar değişebilir. Çanakkale-Biga Dikmen köyü
civarında, Tokat-Artova Doğanca ve Ulusu ile Tokat-Zile Çekerek yörelerinde
gözlenmiştir

Kemererit
Mor menekşe renkli bir krom mikası olan kemererit
kristalleri Erzincan-Erzurum-Bayburt üçgeni arasındaki
Kop dağının, Büyük Ezan krom ocağına bağlı Doğu Ezan
ve Pembe Gül ocaklarında bulunmaktadır.

Granat
Kübik sistemde kristalleşen oldukça sert, benzer kimyasal bileşimlere sahip
aluminyum silikatlara verilen genel bir grup adıdır. Şeffaf, güzel renklere sahip,
işlenebilecek irilikteki granat kristalleri süstaşı olarak değerlendirilir.
Muğla-Yatağan Kaplancık, Aydın-Menderes
Görece, Sivas-Divriği Dumluca, Ankara-Bala
Kesikköprü, Malatya- Pötürge Ersele, MalatyaSürgü, Bitlis-Mutki, Bursa- Uludağ, ÇanakklaeKazdağı, Eskişehir-Mihallıççık Kavak, Elazığ-
Guleman Heberte, Muğla-Fethiye Kuskavak

Nefrit
Demir içeren bir kalsiyum magnezyum silikat
olan nefrit aktinolit-tremolit serisine bağlı bir amfibol
cinsidir.
Nefritler genelde yeşil rengin tonlarında çatlaklı
bir yapı sunarlar. Nefrit mineraline Manisa'ya bağlı
Gördes-Borlu ilçeleri arasında rastlanır.
Rodonit ve Rodokrozit
Pembe renkli bir mangan silikat olan rodonit ile pembe renkli bir mangan
karbonat olan rodokrozit İzmir'de gözlenmiştir.

Yeşil Obsidyen
Volkanik lavların hızlı soğuması neticesinde
oluşan obsidiyenler Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Ege
Bölgesinde oldukça yaygın olarak bulunurlar. Genellikle
siyah ve kahverengi olan bu tür obsidiyenlerin süstaşı
olarak bir değeri yoktur. Ancak yeşil renkli obsidiyenler
dünyada oldukça nadir olarak bulunur. Türkiye'de koyu
yeşil renkli obsidiyenler, Doğu Anadolu'da Nemrut krateri
içerisinde andezitik ve perlitik volkanik ürünler arasında
bir miktar bulunabilmektedir.

Doç. Dr. Sabri KARADOĞAN

Türkiye'de Kıymetli ve Yarıkıymetli Taşlara Örnekler LÜLE TAŞI  Lületaşı (sepiolit) beyaz renkli, masif ve kimyasal formülü Mg4Si...

Tasların Siniflandirilmasi

       

2.1. Taşların Sınıflandırılması 
         
Kuyumculukta kullanılan taşlar üç gruba ayrılırlar:

Ø  Değerli taşlar
Ø  Yarı değerli taşlar
Ø  Sentetik taşlar

2.1.1. Değerli Taşlar 

2.1.1.a. Elmas ve Pırlanta 

Doğada saf halde bulunurlar ve renksizdirler.Ham elmas taş kesim ustaları tarafından
çeşitli parçalara kesilir.Daha sonra yüzeyler meydana getirilir. Bu yüzeylere faseta denir.

Doğal  elmas,  yer  kabuğunun  derinliklerinde  ortaya  çıkar.  Yüzeyden  150  kilometre
kadar derinliklerde  oluşan basınç ve sıcak, karbon atomlarının  elması oluşturmasına neden
olur. Yer kabuğu hareketleri özellikle volkanik patlamalar, elmasların yer kabuğu yüzeyine
taşınmasına  neden  olurlar.  Pırlanta  insan  elinin  ve  sanatın  elması  dönüştürdüğü  paha
biçilmez ve göz kamaştırıcı bir eserdir. Elmasın sertlik derecesi 10'dur ve en sert maddedir.
En çok Avustralya, Gana, Zaire, Güney Afrika, ABD ve Rusya'da çıkartılır. Bir ton kayacın
işlenmesi ile ancak 2,9 karatlık elmas elde edilebilir.  Pırlanta,ışığı daha iyi yansıtabilmesi
için  altı  sivri  olarak  işlenir.Fasetalar  yani  yüzeyler  alt  kısma  doğru  uzanır.  Bunun  nedeni
taşın daha fazla ışık vermesini sağlamaktır.Ayrıca köşeli,dikdörtgen ve oval olarak işlenmiş
pırlantalarda vardır.

Elmaslar  pırlantalardan  farklı  şekilde  işlenirler.Yalnız  üst  kısımlarında  fasetaları
vardır.Taşın  alt  kısmı  düz  bırakılır.Elmas  mücevher  üzerine  takılırken  alt  kısımları  kapalı
olur.Monte  esnasında  taşın  alt  kısmına  foya  denilen  nesne  yerleştirilir  ve  parlaması  böyle
  16

2.1.1.b. Zümrüt 
 
Doğada açık yeşil ve koyu yeşil,ışığı fazla yansıtmayan saydam değerli bir taş olarak
bulunurlar.

2.1.1.c. Safir 

Safir (Gökyakut), alimünyum oksit'in (Al2O3) kristal formudur. Doğal olarak bulunur
ya da üretilebilir ve koyu mavi renge sahiptir. Korindonun kırmızı renkli olanları hariç bütün
diğer cevher çeşitlerine Safir taşı denir.

2.1.1.d. Yakut 

Doğada bulunur ve kırmızı renklidir.

2.1.2. Yarı Değerli Taşlar 
         
Doğada maden olarak çıkartılırlar.çok çeşitleri vardır.

2.1.2.a. Akik 

Bir  kripto  kristalin  kuvars  türü  olan  agat  (akik)  renk  ve  renk  tabakalarının
farklılıklarına  göre  bantlı  agat,  gözlü  agat,  yosunlu  agat  gibi  isimler  alır.  Çok  renklerde
bulunur.Şeffaf beyazdan siyaha kadar her rengi vardır.

2.1.2.b. Topaz 

Topaz ya da Zebercet, flüorlu alüminyum silikat Al2SiO4(OH,F)2 yapısında, kıymetli
taş  özelliğine  sahip  silikat  mineralidir..Kristalize  şeffaf  bir
taştır.Renksiz,mavi,yeşil,kahverengi,ve  sarı  karışımı  renkleri  vardır.  Isıya  dayanıklılığı
oldukça yüksektir. Taşın rengi ekseriya kararsızdır ve güneş ışığında renk değiştirir.

2.1.2.c  Akuvamarin 

Kıymetli taşlardan olup berilin şeffaf ve silikatlı bir türüdür. Şeffaf bir taş olup deniz
mavisi  rengindedir.  Bugüne  dek  en  büyük  aquamarin,  1910  yılında  Brezilya’nın  Minas
Gerais bölgesindeki Marambaia’dan çıkarılmıştır. Ağırlığı 110  kg  dan fazla olup (520.000
karat) 48,5 cm uzunluğunda ve 42 cm çapındadır.

2.1.2.d. Onx 

Siyah renkli yada siyah beyaz bantlı bir kriptokristalin kuvars türü olan Oniks doğada
tek renk olarak bulunur.


2.1.2.e. Mercan 

Denizlerde  yaşayan  bitki  Türü  bir  hayvandır.Görünüşü  çatallara  ayrılmış  bir  ağaç
dalına  benzerler.Beyaz,pembe,kırmızı,koyu  siyah  renkleri  vardır.Denizden  çıktığında
matlaşan mercan işlendikten sonra kendi doğal renk tonlarına kavuşur.

2.1.2.f. İnci 

İstiridye  cinsi  bazı  kabuklu  su  hayvanlarının  içinden  çıkan  sedef  renginde  yuvarlak
sert  taneciklerdir.Sert  sedef  rengindedirlerGri,pembe,beyaz,siyah  renkleri  vardır  Sıcak  ve
ılıman bölge denizlerde yaşıyan yumuşakçalarda rastlanır. Günümüzde içinde inci meydana
gelen yumuşakçalar yetiştirilerek, kültür inci üretimi önem kazanmıştır.

Siyah ve sarı renkli bir taştır. Kehribarın oluşumu reçinedir ancak; artık soyu tükenmiş
bir  çeşit  çam  ağacının  reçinesinin  fosilleşmesi  ile  oluşmuştur.  Fosilleşmiş  olduğundan
dolayı, organik kökenli taşlar arasında yer almaktadır

2.1.2.j. Opal 

Opal,  molekül  kafesinde  su  bulunan  mikrokristal  yapılı  bir  kuvars  türüdür.  Değerli
opal,  ateş  opali  ve  basit  opal  olarak  üç  ana  gruba  ayrılır.Gökkuşağının  tüm  renklerini
üzerinde taşıya bir taştır.

2.1.3. Sentetik Taşlar 

Teknolojik  olarak kimyasallarla yapılan taşlardır. Ham  maddesi  genellikle  kuvarstır.
Çok çeşitli renklerle üretilirler.

MEGEP- Kuyumculuk Teknolojisi

        2.1. Taşların Sınıflandırılması            Kuyumculukta kullanılan taşlar üç gruba ayrılırlar: Ø  Değerli taşlar Ø  Yarı ...